Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Podkarpackie wątki w Raporcie o polskich stratach wojennych. Z Jasłem i jego mieszkańcami Niemcy obeszli się najokrutniej [ZDJĘCIA]

Norbert Ziętal
Norbert Ziętal
Przemyśl zniszczony w czasie II wojny światowej.
Przemyśl zniszczony w czasie II wojny światowej. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Przed II wojną światową w Jaśle mieszkało ponad 10,5 tys. osób. Było ponad 2,2 tys. obiektów budowlanych, w tym 1250 mieszkalnych. Na początku 1945 r., po przejściu frontu w tym mieście doliczono się 624 mieszkańców, a w centrum miasta tylko 5 niezniszczonych budynków mieszkalnych i 39 na przedmieściach.

Raport o stratach poniesionych przez Polskę w wyniku agresji i okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej 1939 - 1945 został publicznie zaprezentowany 1 września. Prace nad tym dokumentem, podjęte z inicjatywy Jarosława Kaczyńskiego, prezesa Prawa i Sprawiedliwości, a zrealizowane przez zespół ekspertów pod przewodnictwem posła Arkadiusza Mularczyka (PiS), były długo oczekiwane. Oszacowana w raporcie kwota ponad 6,2 bln złotych, jakie winne są nam Niemcy za swoje zbrodnicze działania w czasie II wojny, szokuje. Na nią składają się straty demograficzne, ale również poniesione przez gospodarkę, rolnictwo, kulturę i sztukę na terenach dzisiejszego województwa podkarpackiego.

Szacując szkody dla poszczególnych regionów polskich, autorzy głównie opierali się na powojennych granicach województw. Termin "rzeszowskie", orientacyjnie obejmuje tereny dzisiejszego województwa podkarpackiego.

  • W czasie II wojny światowej śmierć poniosło ponad 6 mln Polaków, czyli ponad 22 proc. przedwojennego społeczeństwa.
  • Z tej liczby straty z powodu działalności Niemiec oszacowano na 5,2 mln.
  • Ok. 150 tys. to mieszkańcy powojennego rzeszowskiego. W Przemyślu pod okupację niemiecką życie straciło 21 020 osób, w Rzeszowie 12 397.

Do strat spowodowanych przez Niemców należy zaliczyć również osoby ciężko ranne i poważnie chore, które do końca życia pozostały inwalidami. Właściwa rehabilitacja takich ludzi, w trudnych warunkach powojennych, była niemożliwa.

W aż 900 miejscowościach Podkarpacia Niemcy mordowali ludność cywilną

Autorzy raportu przedstawili dokładne zestawienie miejsc zbrodni popełnianych przez Niemców na polskiej ludności cywilnej. Na terenie dzisiejszego Podkarpacia wymieniono aż 920 miejscowości, na prawie 2,2 tys. dzisiejszych.

W tych miejscowościach dzisiejszego Podkarpacia, według danych raportu, zamordowano najwięcej polskich obywateli:

  • Warzyce gm. Jasło - 3658,
  • Dobrucowa gm. Tarnowiec - 2800,
  • Grochowce gm. Przemyśl - 2000,
  • Brzozów - 1458,
  • Berdechów, gm. Mielec - 1452,
  • Krempna - 1262,
  • Rzeszów - 1198.

W części przypadków podana jest tylko ogólna liczba zabitych ludzi, bez wyszczególnienia ich narodowości. Wśród nich znajdują się również Polacy:

  • Warzyce gm. Jasło - 3525,
  • Ustrzyki Dolne - 1035.

Raport, co do wymiaru strat, opiera się na danych znanych na lata 80. i 90. ub. wieku. Dlatego, np. w przypadku Przemyśla liczbę ofiar egzekucji podano na 388, a dzisiaj wiemy, że choćby przy ścianie straceń przy ul. Kopernika, Niemcy zamordowali ponad 1,5 tys. Żydów.

Jasło zostało niemal doszczętnie obrabowane. Niemcy spalili to, czego Niemcy nie zdołali wywieźć

Autorzy trzytomowego raportu podali konkretne miasta - przykłady bestialstwa Niemców. Wśród nich wymienione jest Jasło.

- Przed wybuchem II wojny światowej Jasło było siedzibą starostwa, a także lokalnym centrum przemysłu naftowego i ważnym węzłem kolejowym. Mieszkało tutaj 10 556 osób, z których ok. 2500 było obywatelami polskimi wyznania mojżeszowego. W roku wybuchu wojny istniało w mieście 2221 obiektów budowlanych, w tym 1250 mieszkalnych. W pozostałych mieściły się budynki użyteczności publicznej, kultu religijnego, zabudowania gospodarcze i przemysłowe - opisuje historyk Krzysztof Wnęk.

Latem 1944 r. do Jasła zbliżał się front wschodni. Zgodnie z nakazaną przez Hitlera taktyką spalonej ziemi, na terenach przyfrontowych rozpoczęły się dewastacja i zorganizowany rabunek. Ofensywa sowiecka zatrzymała się w pierwszych dniach września około 7- 10 km na wschód i północ od Jasła. 16 września rozpoczęła się akcja niszczenia przez Niemców miasta. Nie miała ona żadnego militarnego uzasadnienia.

- Do pracy przystąpiły tzw . oddziały ratownicze (Bergungstruppen) Wehrmachtu, rabujące maszyny i narzędzia, metale kolorowe, żywność , złom żelaza (w tym szyny kolejowe ), cenniejsze meble, ubrania, bieliznę pościelową i wszelkie inne dobra posiadające wartość materialną lub użytkową - opisuje K. Wnęk.

Niemcy dokładnie dokumentowali swoje zbrodnie, także rabunek w Jaśle. Zachowały się akta.

- Do Rzeszy odprawiono ze stacji kolejowej w Jaśle łącznie 1002 wagony różnego rodzaju dóbr. Wyposażenie rafinerii skierowano do zakładów Preußische Bergwerks und Hütten - Aktiengesellschaft w Gliwicach i Obernkirchen. Artykuły różne "domowe" otrzymywali do rozdysponowania kreisleiterzy (liderzy-przyp. red) NSDAP w Wilhelmshaven, Bremie, Osnabrück i Hanowerze - podano w raporcie.

W pierwszych dniach grudnia akcja rabunkowa została zakończona. Uznane za małowartościowe elementy wyposażenia mieszkań i inne przedmioty gromadzono w budynkach, polewano benzyną i podpalano. Wypalone budynki wysadzano przy pomocy materiałów wybuchowych.

Straty Jasła wynoszą 152 mln złotych, według wartości w 1939 r.

Po przejściu frontu 17 stycznia 1945 r. Zarząd Miejski przeprowadził spis ludności. W Jaśle doliczono się 624 mieszkańców. Znaczna część tych, którzy ocaleli, zmuszona była znaleźć sobie inne miejsce do życia. W centrum miasta pozostało 5 niezniszczonych budynków mieszkalnych, a na przedmieściach 39. Cała reszta, w tym wszystkie obiekty użyteczności publicznej, zostały doszczętnie zniszczone. W rafinerii straty w budynkach wyniosły 20 proc., w urządzeniach gospodarki energetycznej 80 proc., w urządzeniach technicznych 50 proc. Państwowe Zakłady Chemiczne straciły połowę obiektów i 90 proc. urządzeń technicznych, a Zakład Gazowy wszystkie urządzenia techniczne i budynki.

- Szacunkowa wycena strat materialnych może być oparta przede wszystkim na aktach oceny zniszczeń. Są one jednak niekompletne i mocno rozproszone, dlatego kwotowe zestawienie jest obarczone sporym ryzykiem błędu. Na podstawie danych z akt Zarządu Miejskiego, Starostwa Powiatowego i inspektoratu odszkodowań szkód wojennych rzeszowskiego Urzędu Wojewódzkiego z lat 1945-1947 otrzymujemy kwotę 152 min złotych polskich według wartości z 1939 r. - podaje K. Wnęk.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Michał Pietrzak - Niedźwiedź włamał się po smalec w Dol. Strążyskiej

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Materiał oryginalny: Podkarpackie wątki w Raporcie o polskich stratach wojennych. Z Jasłem i jego mieszkańcami Niemcy obeszli się najokrutniej [ZDJĘCIA] - Nowiny

Wróć na przemysl.naszemiasto.pl Nasze Miasto